top of page
Zoeken

Goh, wat ben jij gevoelig zeg!


‘Goh, wat ben jij gevoelig zeg!’… Heb jij dit vaker in je leven gehoord? En herken je ook iets van het volgende? Je voelt emoties van anderen goed aan en kunt daar ook last van hebben. Je vermijdt gewelddadige of enge films. Je hoort, ruikt of voelt meer dan de meeste andere mensen die je kent… Dan kan het zijn dat jij kenmerken hebt van ‘hoogsensitiviteit’.

Hoogsensitiviteit: afwijking of eigenschap?

Elaine Aron, universitair docent psychologie en psychotherapeute in Amerika begon hoogsensitiviteit te onderzoeken in 1991. De Engelse term die zij begon te hanteren luidt Highly Sensitive Person (‘HSP’), de wetenschappelijke term is Sensory Processing Sensitivity. Aron concludeerde dat het een aangeboren eigenschap is, waarbij het zenuwstelsel gevoeliger is dan gemiddeld. Iemand neemt meer indrukken en prikkels gedetailleerd waar, verwerkt ze vervolgens diepgaand, met intense (negatieve of positieve) emoties als gevolg. Ongeveer 20% van alle mensen beschikt over deze eigenschappen.

Een HSP raakt gemakkelijker overprikkeld en uit balans. Daardoor kunnen bijvoorbeeld het bijwonen van meerdaagse muziekfestivals, het werken in een team met matige sfeer of een heftig gesprek met een vriendin een regelrechte uitputtingsslag worden. HSP’s zijn gevoeliger dan anderen voor stress. Ze kunnen snel teveel van zichzelf vragen of lopen leeg als er veel conflicten zijn, veel spanning in een team is of als ze langere tijd werk doen dat onvoldoende past bij hun energiegevers en kwaliteiten. HSP’s lopen een hoger risico uit te vallen door burn-out, depressie of angst. Daar staat echter tegenover dat een HSP intenser kan genieten dan anderen van bijvoorbeeld muziek, lekker eten of diepe gesprekken met goede vrienden.

Hoogsensitiviteit als kwaliteitenpalet

Mocht je denken: ‘dit klinkt als een vervelende handicap’, weet dan dat hoogsensitiviteit juist waardevolle kwaliteiten met zich mee brengt! Vergelijk het met andere eigenschappen als bijvoorbeeld prestatiegericht zijn, kritisch, zorgvuldig of consequent. Deze kwaliteiten hebben allen hun waarde én valkuilen.

In mijn coachpraktijk valt me op dat hoogsensitieve mensen veel aanpassingsvermogen hebben, empathisch zijn, zeer intuïtief zijn, dingen snel doorzien en doorvoelen en sneller door hebben wat iemand anders nodig heeft. HSP’s zijn namelijk een meester in het voelen van wat er bij een ander speelt.

Andere, minder bekende kwaliteiten en eigenschappen van HSP’s zijn: creativiteit, verbanden zien tussen waarnemingen, samenhang ervaren, extreme rechtvaardigheidsgevoelens, loyaliteit, zorgzaamheid naar andere mensen en verantwoordelijkheid voelen voor de omgeving en de wereld als geheel (aldus auteur Annek Tol).

In een werkomgeving herken je een HSP ook doordat ze gemiddeld meer doen dan gevraagd, snel aanvoelen waar extra ondersteuning nodig is en heel ver gaan in het goed te laten verlopen van activiteiten.

‘Ben ik hoogsensitief?’

Een van de barrières voor hoogsensitieve mensen om op een gezonde manier om te gaan met hun sensitiviteit is het überhaupt herkennen en vervolgens accepteren dat ze hoogsensitief zijn. Dat kan verschillende redenen hebben. Allereerst wordt in veel culturen (land, bedrijf of familiekring) niet gewaardeerd dat mensen bovenmatig sensitief zijn. Sensitiviteit wordt dan weggezet als ‘slap’, ‘overdreven’ of ‘aanstellerij’ en niet als iets positiefs. Daarnaast zijn veel hoogsensitieve mensen een ster in het ‘vluchten in hun hoofd’ en het opbouwen van een beschermend pantser, vanuit een controlebehoefte. Door te denken hoef je immers minder te voelen. Voelen kan als ‘gevaarlijk’ of lastig worden ervaren als je een heel rijk gevoelsleven hebt, prikkels of emoties ervaart die heel intens zijn of leiden tot uitputting en disbalans. Het kan dus een praktische tactiek worden om je ratio en gedachten als controlecentrum te gebruiken. Echter, op den duur is dit een ‘losing game’. Alles wat je onderdrukt komt vroeg of later dubbel en dwars terug, net als een strandbal die je onder water duwt. Het onderkennen van hoe je daadwerkelijk in elkaar zit, met alles wat er is, is daarom een onherroepelijke stap in je persoonlijke ontwikkeling. Dit kan zelfs voelen als ‘uit de kast komen’, zeker als je jezelf altijd hebt afgewezen op je gevoeligheid (waarschijnlijk getriggered door je omgeving).

Wil jij weten of jij hoogsensitief bent? Doe dan bijvoorbeeld de testen van Aron of deze op Psychologie Magazine. Wat me wel opvalt bij deze testen is dat je sommige vragen pas goed kunt beantwoorden als je wat meer zicht hebt op je mate van gevoeligheid. Mijn tip is daarom om ook wat verschillende boeken over dit onderwerp lezen en video’s te kijken (zie onderaan dit artikel) omdat het soms lastig is om jezelf te kennen op dit terrein en er ook verschillende ‘smaken’ zijn van hoogsensitiviteit.



HSP komt in verschillende smaken

De ‘klassieke’ HSP beschrijving van Aron is wat mij betreft een ietwat eenzijdige beschrijving. Want hoogsensitieve personen komen in allerlei soorten en maten. Logisch, aangezien mensen nu eenmaal een ‘rijke psyche’ hebben en nog veel meer persoonlijke eigenschappen hebben die samen voor een unieke combinatie zorgen. ‘De’ HSP bestaat dus niet. Niet alle HSP’s zijn introvert of reageren pas na lang nadenken. Neem nou bijvoorbeeld de variant ‘HSP- Sensation Seeker’ waarover inmiddels veel geschreven is en waarin ik mezelf herken. Dit zijn mensen die van huis uit met 1 voet op het gaspedaal en 1 voet op de rem werken en leven. Het zijn thrill-seekers die enerzijds prikkels nodig hebben en opzoeken (bijv. pretpark bezoek, concerten, wildwatervaren, feesten, weekend vol plannen) maar daardoor ook regelmatig overbelast raken en flink moeten flink bijkomen cq. uitzieken. Het lijkt wel alsof het woord 'balans' niet voorkomt in hun woordenboek!

‘Isn’t it ironic?’

Ironisch genoeg zijn er veel artiesten (die bij optredens en interviews juist enorm veel prikkels op zich afkrijgen) hoogsensitief, zoals Alanis Morissette. Een leven in de spotlights, met alles dat daarbij hoort, was voor haar een kwelling. Inmiddels heeft ze haar leven en werk zo ingericht dat ze floreert en haar creativiteit en energie optimaal kan inzetten.

De vitale HSP: van overleven naar leven

Mocht je inmiddels denken: ‘HSP, pff wat een last!’, lees dan verder. Als je namelijk je sensitiviteit weet te waarderen en in te zetten dan kun je het op een hele mooie manier gebruiken om je leven op jouw manier te leven, overbelasting te beperken en werk te vinden dat bij je past.

• Koester en waardeer je gevoeligheid

Als je je hoogsensitiviteit kunt koesteren en bewust inzetten gaat je leven (en werk) er anders uit zien en anders aanvoelen. Dat begint met het herkennen dat je hoogsensitieve eigenschappen hebt en onderzoeken wat je daar eigenlijk van vindt. Wees eens eerlijk: vind je het lastig, wil je er stiekem van af? Als je er vanaf wilt dan heb ik nieuws: dat gaat je niet lukken. En dat is eigenlijk goed nieuws, want als je gaat ervaren wat het je brengt en hoe het bij je past, kun je ervan gaan genieten en bewustere, gezonde keuzes maken in je werk en leven.

• Een gezonde basis, jouw persoonlijke recept

Een gezonde HSP floreert bij een gezonde basis. Daarmee bedoel ik dat je super goed voor jezelf zorgt, door bijvoorbeeld op tijd voldoende rust te nemen om te herstellen. Ook vraagt het van jou dat je erachter komt wat je persoonlijke 'handleiding' is: waar laad je van op, waarvan kom je echt tot rust en hoe laat je overtollig prikkels als het ware wegstromen. Dit kan zijn: nemen van voldoende pauzes, beperken van het aantal of soort afspraken in werk en privé, wandelen in je eentje in de natuur, paardrijden, tuinieren, yoga, meditatie of andere activiteiten. Het is heel persoonlijk wat voor jou werkt, ook een kwestie van uitproberen en ervaren. Door regelmatig tijd voor jezelf te pakken, tijd te blokken in je agenda, stilte op te zoeken en tot rust te komen ga je geleidelijk meer en meer toegang krijgen tot je gevoel en krijgt je ‘bovenkamer’ wat meer rust. En juist in je gevoel zit een soort zuiver kompas dat heel waardevol is om beslissingen te nemen in wat wel of niet bij je past. Dus: wordt je eerst bewuster van jouw gezonde ‘recept’, jouw persoonlijke handleiding, en ga daar ook vaker naar handelen. Dit gaat met vallen en opstaan, je voelt immers pas waar je grenzen liggen als je er overheen gaat.

• HSP en werk

Als HSP ben je waarschijnlijk een kei in je aanpassen aan wat de omgeving voorstelt of impliciet aan je vraagt. Het kan zijn dat je daardoor in een beroep of project terecht bent gekomen dat in essentie niet bij je past. De hamvraag luidt: wat wil jij? Onderzoek waar jouw energiegevers en energievreters zitten in je werk. Ga kijken hoe je meer energiegevers (‘waar word ik blij van’, ‘waar ga ik van ‘aan’?) in je werk kunt brengen. Bouw ook voldoende rust en herstelmomenten in op een werkdag.

Creatief bezig zijn is een enorme energiebron voor veel HSP’s maar dat wordt vaak niet herkend door de persoon zelf! Onderzoek in welk domein jouw creativiteit zit en probeer dat te integreren in je werk of hobby. Denk niet per sé aan boetseren en schilderen, maar ook aan het creatief zijn met concepten, iets met muziek, schrijven, interieurontwerp of andere activiteiten waarbij je letterlijk of figuurlijk ‘creëert’.

De bottom-line is eigenlijk dat grosso modo alles wat gezond is voor een hoogsensitief persoon ook goed is voor iemand die het niet is. Alleen moet de HSP zichzelf nog beter en vaker in acht nemen, heel goed voor zichzelf zorgen. Dat vraagt om een flinke dosis discipline en assertiviteit maar is het enorm waard!

Meer weten over dit onderwerp of zoek je een coach? Neem dan contact met me op!


Boekentips:

• Elaine Aron: hsperson.com/books/

• Felix Brabander- Follow your Senses

• Annek Tol- Hoogsensitiviteit professioneel gezien

• Carolina Bont- Hoogsensitiviteit als kracht- Werken met je intuïtie

• specifiek voor HSP Sensation Seekers: Prikkels bijten niet van Saskia Klaaysen

Video’s:

• Elena Herdieckerhoff, TED talk https://youtu.be/pi4JOlMSWjo

bottom of page